Rainer Maria Rilke (1875-1926) was ongetwijfeld een van de grootste Duitse dichters. En zeg meteen ook maar een van de grootste dichters ooit.
In augustus 1906 maakte hij, deels op aanraden van beeldhouwer Auguste Rodin en dichter Emile Verhaeren, een rondreis in Vlaanderen waarbij hij een paar dagen te Veurne verbleef in hotel De Nobele Rose. Te Veurne vond hij inspiratie voor twee gedichten "Der Turm" en "Der Platz".

Verklaring.

De dichter voelt zich in de voet van de toren als in het binnenste van de aarde. Het lijkt wel alsof hij nu gaat opstijgen naar het aardoppervlak. Dit gebeurt langs de trap, als het ware de bedding van een beek, die zoekend omhoog loopt om bron te worden. Terwijl hij opklimt in het duister dat uit het gebinte valt en zwaar om hem hangt, maar waar zijn gezicht doorheen dringt en, zoals bij iemand die verrijst, duidelijker en duidelijker wordt, ziet de dichter plots. Een visioen, waardoor het hem lijkt alsof hij uit een afgrond van blindheid valt. En hij herkent, verrast en geschrokken, iets wat hem treft in zijn diepste gevoelens.
Hij laat ons raden wat. Herkent hij het duister van zijn onwetendheid? Van zijn zondigheid? Van zijn onvermogen om nog betere poëzie te schrijven? Van het hiernamaals dat hem wacht? Ja, dat is het, wanneer hij zichzelf vergelijkt met een versierde stier die opstijgt als offer om gedood en verbrand te worden op het hoogaltaar. We mogen ook denken aan de trappenpiramides waarop de pre-Columbiaanse zuidamerikanen hun mensenoffers brachten. En we weten ook dat kerktorens als deze, zonder spits maar met platform, dienst deden als vuurtorens waarop een open vuur brandde om de zeevarenden de weg te helpen vinden. (*) Vandaar is het slechts een gedachtensprong naar de brandstapels. Die ten tijde van de Inquisitie - heet Veurne, met ondermeer zijn Boetprocessie, niet de meest Spaanse stad van Vlaanderen te zijn? - ook een soort van altaren waren. (**)

Maar dan komen we vanuit het enge trapgat boven op de toren in de wind en in het licht. Zo hoog, en met die wind, lijkt het wel alsof we vliegen. En we zien de hemel weer, verblind in welke richting we ook kijken. En daarna richt de blik zich in de diepte waar zich het bedrijvig leven afspeelt, een dorpstafereel zoals bij de schilder Joachim Patenier, met dagen die uur na uur verstrijken in gelijkheid. Doorheen die dagen springen de vele bruggen als honden die de helle wegen volgen alsof deze een spoor zijn, en dit nadat ze zich eerst door smalle straten en langs versleten, schijnbaar machteloze huizen, een weg zochten. Uiteindelijk verdwijnt de meute, doorheen bosschages en natuur, rustig in de achtergrond.


(*) Legende of waarheid? (Lees veel meer volgende week en later!)
(**) Alhoewel de dichter blijkbaar het begrip 'veurense stier' niet kende en het hier niet in verband kan gebracht worden, moet ik er toch aan denken. Een verschijnsel waarbij smalle mistbanken laag over de weiden liggen, en men nu vee zonder poten ziet, dan zonder koppen en soms zonder romp!

Vertaalwerk.

Ik ben dan blijven doorkauwen en heb mij gewaagd aan een poging tot vertaling.
Zonder letterlijk te willen vertalen heb ik me vrij nauwgezet aan het origineel poberen te houden: in versvoet, rijm en geest. Zelfs in enige mate in het gehakt.
Hier moet ik toch even kwijt dat zelfs een poëziegod als Rilke de werkelijkheid rustig verwringt omwille van rijm en ritme. Waarom doet de trap dienst als bedding voor meerdere beken? De historie van het duister in de toren en de deemstering uit de hanebalken blijft duister! Wegen begeven zich door bosschages én natuur? Zijn bosschages geen onderdeel van natuur? Overigens zijn en waren bosschages nu niet precies een kenmerk van dit kale, vlakke Veurne-Ambacht.
Het heette en heet hopelijks nog steeds 'dichterlijke vrijheid'! De rest is 'pezeweven'.